Drugi list do kustoszów

1Wszystkim kustoszom braci mniejszych, do których dojdzie ten list, brat Franciszek, najmniejszy ze sług Bożych przesyła pozdrowienie i życzy świętego pokoju w Panu.

2Wiedzcie, że w obliczu Boga są pewne rzeczy bardzo głębokie i wzniosłe, które wśród ludzi uważane są niekiedy za liche i godne odrzucenia; 3a inne [rzeczy] są dla ludzi drogie i godne uwagi, które w obliczu Boga uchodzą za najlichsze i godne odrzucenia. 4Proszę was, jak mogę wobec Pana Boga naszego, abyście ten list, który dotyczy Najświętszego Ciała i Krwi Pana naszego, rozdali biskupom i innym duchownym 5i pamiętali o tym co wam poleciliśmy. 6Z innego listu, który wam posyłam, abyście dali zwierzchnikom, radnym i rządcom, a w którym jest mowa, aby ludy publicznie oddawały chwałę Bogu na ulicach, uczyńcie jak najprędzej wiele odpisów 7i doręczajcie je z wielką pilnością tym, którym powinny być oddane.

Drugi List do kustoszów jest jeszcze słabiej poświadczony niż pierwszy. Nie ma w ogóle łacińskiego tekstu w kodeksach rękopiśmiennych. Wadding, który zamieścił go w swoim wydaniu pism[1], otrzymał z Saragossy tekst w języku hiszpańskim, który niewątpliwie był przekładem z łaciny. Z kolei Wadding przełożył go znowu na język łaciński do swego wydania. Dwukrotne tłumaczenie tekstu z pewnością niekorzystnie wpłynęło na formę tekstu i trudno tu mówić o autentyczności formy. Z tych przyczyn Cambell dość radykalnie ustosunkował się do zagadnienia autorstwa św. Franciszka, uznał tekst za Waddingowy[2]. Jednakże Goetz i Sabatier[3] słusznie uważają List za pochodzący od św. Franciszka. Do ich twierdzeń dołącza Esser swoje spostrzeżenia. Poprzez obcą szatę językową dostrzega jednak typowe dla Franciszka sformułowania. Ważnym potwierdzeniem autorstwa jest według Essera wzmianka Świętego o trzech poprzednich listach: Liście do duchownych (w. 4), do kustoszów (o pierwszym liście – w. 5) i o Liście do rządców narodów (w. 6). Wprawdzie w w. 5 nie tak wyraźnie mówi Autor o liście, mógł mieć na myśli polecenia wydane braciom przy różnych okazjach (np. na kapitule) odnośnie do kultu Eucharystii, ale za to prośba o rozdawanie listu duchownym, a następnie innego listu zwierzchnikom nie budzi wątpliwości.

W podsumowaniu Esser precyzuje: treść listu pochodzi od Franciszka, forma uległa zmianie. Nie może to być jednak argumentem przeciwko autentyczności, tym bardziej , że inne listy, zwykle dyktowane, muszą w stylu i w słownictwie zawierać elementy pochodzące od sekretarza. W tym wypadku wpływ tłumaczy jest oczywiście większy.

Brak świadectw rękopiśmiennych w języku łacińskim można wyjaśnić i tym, że treścią Listu były konkretne prośby, związane z ówczesną sytuacją, a później pismo stało się nieaktualne.

Za datę powstania Listu przyjmuje się rok 1220. Oczywiście musiał być napisany po listach o których jest mowa w treści.

Wspomniane prośby świadczą, jak bardzo Franciszkowi zależało na roztropnym rozpowszechnianiu jego pism, przez które pragnął szerzyć kult Eucharystii.

[1] Ł. Wadding, B.P. Francisci Assisiatis opuscula nunc primum collecta, tribus tomis distincta, notis et commentariis asceticis illustrata per Fr. Lucam Waddingum (…) Ord. Min. Reg. Obs., (…) Adiecta sunt cum appendice opusculorum dubiorum S.P. vita et elogia, Antverpiae ex off. Plantiniana (…) 1623, s. 54.

[2] J. Cambell,  Ecrits et paroles de s. François d’après les Opuscules de Wadding, w: „Franziskanische Studien” 48, Münster/Werl 1965, s. 88.

[3] W. Goetz, Die Quellen zur Geschichte des hl. Franz von Assisi, Gotha 1904, s. 27; P. Sabatier,  Examen de quelques travaux récents sur les Opuscules de saint François, w: Opuscules de critique historique II, Paris 1904, s. 154.