Tekst
1Wszystkim zwierzchnikom i radnym sędziom i rządcom na całym świecie, i wszystkim innym, do których dojdzie ten list, brat Franciszek, sługa wasz w Panu Bogu najmniejszy i godny pogardy, przesyła wam wszystkim pozdrowienie i życzy pokoju.
2Zastanówcie się i zobaczcie, ponieważ zbliża się dzień śmierci. 3Proszę więc was z uszanowaniem, na jakie mnie stać, abyście z powodu kłopotów i trosk tego świata, jakie macie, nie zapominali o Panu i nie odstępowali od Jego przykazań, bo ci wszyscy, którzy o Nim zapominają i odstępują od Jego przykazań są przeklęci (por. Ps 118, 21) i Pan o nich zapomni (por Ez 33, 13). 4A gdy nadejdzie dzień śmierci, zabiorą im wszystko, o czym sądzili, że mają (por. Łk 8, 18). 5I o ile mądrzejsi i możniejsi byli na tym świecie, o tyle większe męki będą cierpieli w piekle (por Mdr 6, 7).
6Stąd usilnie radzę wam, moim panom, abyście odsunęli od siebie wszystkie troski i zabiegi i przyjmowali z uniżeniem Najświętsze Ciało i Najświętszą Krew Pana naszego Jezusa Chrystusa w Jego świętej pamiątce. 7I tak wielką cześć dla Pana rozszerzajcie wśród ludu wam powierzonego, aby każdego wieczoru na głos herolda lub inny znak cały lud oddawał chwałę i dziękczynienie Panu Bogu wszechmogącemu. 8A jeśli tego nie będziecie czynić, wiedzcie, że w dniu sądu będziecie musieli zdać rachunek przed Panem Bogiem waszym, Jezusem Chrystusem (por. Mt 12, 36).
9Ci, którzy to pismo będą mieć przy sobie i będą je zachowywać, niech wiedzą, że Pan Bóg będzie im błogosławił.
Komentarz
List opatrzony jest adresem na początku tekstu przez Franciszka. Jednakże sprawa nadania mu tytułu jest dyskusyjna. Autorem tytułu przyjętego przez Essera w wydaniu krytycznym jest Wadding. Lemmens i Boehmer, przyjmując ten sam tytuł, przyznają słuszność Waddingowi, natomiast Cambell proponuje szerszy adres, obejmujący władze miast i państw.
Pokora i prostota Franciszka nie stoi w sprzeczności z faktem, że zwraca się on z upomnieniem do wielkich tego świata. Sprawy Boga są według niego na pierwszym planie. Z Vita Tomasza z Celano wiemy np., że święty gotów był zwrócić się do samego cesarza, aby wyjednać ustawę ochraniającą skowronki oraz zapewniającą szczególną opiekę dla ptaków, wołów i osłów na noc Bożego Narodzenia. Kiedy indziej jadącemu po koronę cesarzowi Ottonowi powiedział przez brata, że chwała jego będzie trwała krótko.
List do rządców narodów – jak rzadko które pismo Franciszka – ma bardzo słabe poparcie w świadectwach tekstowych. W języku łacińskim nie ma żadnego rękopisu, tylko jeden tekst drukowany w historii zakonu Franciszka Gonzagi, generała Braci Mniejszych w latach 1579-1587 [1]. Jest natomiast rękopis z tekstem tłumaczonym na język hiszpański. Wadding, który zbadał oba teksty, stwierdził, że prawie w niczym nie różnią się między sobą. Brak potwierdzenia autentyczności przez łacińskie odpisy w kodeksach rękopiśmiennych zmusza do badań tekstu. Najwięcej pozytywnych twierdzeń wniósł Goetz w oparciu o analizę stylu, treści, sposobu ujmowania spraw.
Ponadto zwrócił uwagę na świadectwo samego Franciszka, który w drugim Liście do kustoszów (w. 6), uznanym za autentyczny, mówi o liście do zwierzchników. Lemmens i Sabatier rozwinęli tezy Goetza, natomiast Boehmer zalicza pismo do wątpliwych ze względu na znikome poświadczenie tekstowe. Cambell również podważa autentyczność Listu. Podkreśla m.in. podobieństwo słownictwa i stylu w porównaniu z innymi pismami św. Franciszka. Zwraca też uwagę na analogie pomiędzy niektórymi zdaniami, np. zdanie 8 jest bliskie zdaniu 22 w rozdziale 2 pierwszego Listu do wiernych, zdania 8-9 przypominają zdania 14-15 obu wersji Listu do duchownych. Zdanie 7 odpowiada zdaniu 8 z pierwszego Listu do kustoszów. Wezwanie do publicznej czci Boga na dany znak lub głos herolda jest wyraźnym odpowiednikiem żądania Franciszkowego, by bracia swoim nauczaniem skłonili lud do oddawania chwały Bogu na głos dzwonu. Esser analizuje oba zdania i wyklucza wzajemny wpływ tychże pism, przyjmuje jednego autora dla obu listów, powołując się także na zlecenie zawarte w zdaniu 6 drugiego Listu do kustoszów.
Treść Listu upoważnia też do określenia przybliżonej jego daty. Był to najprawdopodobniej rok 1220. W związku z tematyką dotyczącą kultu Ciała i krwi Pańskiej można przypuszczać, że List do rządców należy do pism powstałych w ciągu 1220 r. pod wpływem pisma „Sane cum olim”, z którym Franciszek mógł zapoznać się na dworze papieża Honoriusza III po powrocie z Ziemi Świętej.
W ostatnich latach życia Święty spełniał swą apostolską misję głównie przez listy ze względu na słabe siły fizyczne. Poruszał w nich sprawy, które według niego były zasadnicze w życiu chrześcijanina. Dlatego często powracał do nich, pisząc do różnych adresatów. I tak np. przestrogi i rady dawane w Liście do rządców narodów kojarzą się z napomnieniami skierowanymi do osób z każdego stanu w Liście do wiernych. Pod groźbą zdania rachunku przed Bogiem Franciszek nawołuje do porzucenia trosk i zabiegów tego świata, do zachowywania przykazań Pańskich, do przyjmowania Chrystusa eucharystycznego. Zaangażowanie w te sprawy ludzi wysoko postawionych i odpowiedzialnych za całokształt życia społecznego dawało rękojmię szybszego wniknięcia zasad ewangelicznych w masy ludzkie, a takiej okazji nie mógł pominąć Franciszek, z żarliwością szukający wszelkich sposobów szerzenia chwały Boga.
——————————————————————————–
[1] De origine Seraphicae Religionis eiusque progressibus, Romae 1587, p. III. 699-700.